Piston thanh truyền là một bộ phận quan trọng trong động cơ ô tô, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất và độ bền của xe. Việc nắm vững phương pháp tháo lắp, kiểm tra, và sửa chữa piston thanh truyền là cần thiết để đảm bảo động cơ hoạt động hiệu quả và an toàn.
I. Phương pháp tháo:
– Đánh dấu trên thanh truyền và nắp đầu to của nó trước khi tháo
– Nới lỏng đều và tháo các bu lông thanh truyền
– Dùng búa cao su gõ nhẹ vào bu lông thanh truyền để tách nắp đầu to khỏi thanh truyền. Lấy nắp đầu to thanh truyền ra ngoài
– Tháo hai nửa miếng bạc lót đầu to ra ngoài
– Làm sạch đầu to thanh truyền, các bạc lót và chốt khuỷu
– Quan sát tình hình bề mặt của bạc lót và chốt khuỷu. Nếu bề mặt bị trầy xước, hỏng thì thay mới bạc lót
– Dùng dụng cụ chuyên dùng làm sạch bụi mụi than bám trên các lòng xylanh
– Lần lượt tháo tất cả các piston – thanh truyền ra khỏi xy lanh và để chúng lên giá theo thứ tự
II – Phương pháp kiểm tra sửa chữa:
1. Kiểm tra piston:
a. Tháo rã – làm sạch:
– Kiểm tra sơ bộ độ rơ của ắc piston và sự chuyển động của nó trong lỗ piston
– Dùng vam thác các xéc măng khí
– Dùng tay tháo xéc măng dầu ra khỏi piston
– Tháo ắc piston ra khỏi piston và sắp xếp chúng có thứ tự
– Làm sạch đỉnh piston, cạo sạch mụi than bám trong các rãnh xéc măng và rửa chúng thật sạch trước khi kiểm tra
b. Kiểm tra khe hở giữa lỗ piston và ắc piston:
– Sử dụng calip xác định đường kính lỗ piston (đường kính lỗ piston nằm trong khoảng 22.001 – 22.010
– Sử dụng panme đo đường kính ắc piston (đường kính ắc piston nằm trong khoảng 21.997 – 22.009)
c. Kiểm tra khe hở lắp ghép giữa piston và xi lanh:
– Dùng panme, kiểm tra đường kính của piston theo phương vuông góc với trục piston và cách đầu piston một khoảng được cho bởi nhà chế tạo
– Dùng đồng hồ so kiểm tra xi lanh, kiểm tra lòng xy lanh theo phương vuông góc với trục piston
– Khe hở lắp ghép giữa piston và xy lanh không vượt quá 0.12mm. Nếu khe hở vượt quá cho phép thay tất cả các piston.
2. Kiểm tra xéc măng:
Thông số kiểm tra xéc măng bao gồm: khe hở chiều cao và khe hở miệng xéc măng
a. Kiểm tra khe hở chiều cao:
– Đưa xéc măng vào đúng rãnh của nó
– Dùng căn lá để kiểm tra khe hở chiều cao của xéc măng
– Khe hở chiều cao nằm trong khoảng 0.030 đến 0.070 mm
– Nếu rãnh piston bị mòn, thay piston
b. Kiểm tra khe hở miệng của xéc măng:
– Đưa xéc măng vào đúng vị trí xi lanh của nó
– Dùng dầu piston đẩy xéc măng vào đúng vị trí kiểm tra
– Dùng căn lá để kiểm tra khe hở miệng của xéc măng
– Khe hở miệng tối đa của xéc măng làm kín là 1.20mm
– Khe hở miệng tối đa của xéc măng dầu là 1.15m
3. Kiểm tra thanh truyền:
a. Kiểm tra khe hở dầu:
– Làm sạch đầu to thanh truyền, các bạc lót và chốt khuỷu
– Quan sát tình trạng bề mặt của bạc lót và chốt khuỷu. Nếu bề mặt bị trầy xước, hỏng thay mới bạc lót. Nếu cần thiết thay mới trục khuỷu
– Lắp các bạc lót trở lại đúng vị trí và tiến hành kiểm tra khe hở dầu theo các bước sau:
(1) Đặt dây nhựa nằm dọc theo đường sinh của chốt khuỷu
(2) Lắp nắp đầu to trở lại đúng vị trí và siết đều đúng trị số momen
(3) Tháo nắp đầu to thanh truyền và dùng dây nhựa để xác định khe hở lắp ghép
(4) Khe hở dầu không vượt quá 0.08 mm
(5) Nếu khe hở quá quy định thay mới bạc lót và mài cổ trục để đạt được khe hở lắp ghép tiêu chuẩn. Tương tự như thế, kiểm tra khe hở dầu của các thanh truyền còn lại
b. Kiểm tra khe hở dọc:
– Dùng đồng hồ so để kiểm tra khe hở dọc của tất cả thanh truyền
– Khe hở dọc tối đa không vượt quá 0.35 mm
– Nếu khe hở vượt quy định thay mới thanh truyền, nếu cần thiết thay mới trục khuỷu.
c. Kiểm tra độ cong:
– Làm sạch dụng cụ kiểm tra thanh truyền
– Gía thanh truyền vào bộ định tâm
– Dùng đồ gá và căn lá kiểm tra độ cong của thanh truyền
– Độ cong của thanh truyền không vượt quá 0.05 mm cho chiều dài 100 mm
d. Kiểm tra độ xoắn:
– Thay đổi vị trí của đồ gá và dùng căn lá để kiểm tra độ xoắn của thanh truyền
– Độ xoắc của thanh truyền không được vượt quá 0.15 mm cho 100 mm chiều dài
e. Kiểm tra khe hở giữa thanh truyền và ắc piston:
– Dùng ca líp để kiểm tra đường kính trong của đầu nhỏ thanh truyền
– Dùng panme đo đường kính ngoài của ắc piston
– Khe hở lắp ghép giữa ắc piston và đầu nhỏ thanh truyền từ 0.005 đến 0.011 mm. Khe hở dầu tối đa không quá 0.05 mm
– Nếu khe hở lớn hơn cho phép thay thế bạc lót đầu nhỏ thanh truyền. Nếu cần thiết, thay mới ắc quy và piston
III – Phương pháp lắp:
1. Lắp ắc piston và xéc măng:
– Lắp trục piston vào đầu nhỏ thanh truyền và lỗ trục piston. Khi lắp cần chú ý dấu lắp ráp trên đầu piston và trên thanh truyền phải ở cùng một phía.
– Lắp xéc măng dầu vào rãnh piston. Khi lắp xéc măng dầu loại 3 chi tiết cần chú ý là lắp vòng lò xo vào trước và sau đó lắp hai vòng thép gạt dầu vào sau
– Dùng vam chuyên dùng lắp hai xéc măng làm kín vào đúng rãnh của nó
Trên xéc măng có ghi chữ và số. Khi lắp thì phần chữ và số phải quay lên trên, đồng thời xéc măng có kí hiệu 1N hoặc 1T là xéc măng trên cùng và kí hiệu 2N hoặc 2T là xéc măng làm kín thứ 2
Ngoài ra, do xéc măng làm kín thứ nhất thường được chế tạo bằng thép hợp kim và xéc măng kín thứ hai chế tạo bằng gang hợp kim. Vì vậy, để phân biệt bằng cách chúng ta thả lần lượt hai xéc măng này xuống nền xi măng, tiếng vang trong trẻo là xéc măng thứ nhất, tiếng kêu nặng nề là xéc măng thứ hai
2. Lắp piston – thanh truyền – xéc măng vào xi lanh:
– Lắp các bạc lót thanh truyền vào đúng vị trí của nó và chú ý lỗ dầu bên cạnh hông thanh truyền
– Quay chốt khuỷu của xy lanh số 1 ở điểm chết trên
– Dùng vam bóp xéc măng và cán búa đưa piston – xéc măng – thanh truyền của xy lanh số 1 vào lòng xy lanh
Lưu ý, dấu lắp ráp trên định piston và thanh truyền phải hướng về phía trước động cơ, đồng thời bảo đảm chính xác vị trí của các xéc măng như hướng dẫn chia miệng xéc măng
– Lắp nắp đầu to thanh truyền theo đúng dấu đã đánh khi tháo.
– Xiết đều và xiết đúng momen xiết, kiểm tra lại khe hở dọc của thanh truyền. Bước kiểm tra này rất quan trọng đảm bảo sự tồn tại của khe hở dầu.
– Tương tự trên lần lượt lắp các piston – xéc măng – thanh truyền còn lại vào thân máy
Hiểu rõ và thực hiện đúng quy trình tháo lắp, kiểm tra, sửa chữa piston thanh truyền không chỉ giúp tăng tuổi thọ động cơ mà còn đảm bảo an toàn khi vận hành. Hy vọng bài viết này cung cấp những kiến thức hữu ích cho các kỹ thuật viên trong công việc hàng ngày.
